Tình cờ rẽ qua cửa hàng băng dĩa mua được bộ phim cũ “ Ông già và Biển cả” chuyển thể cuốn tiểu thuyết cuối cùng của văn hào Ernest Hemingway. Trong bộ phim này diễn viên Mỹ gạo cội Anthony Quinn thủ vai ông lão ngư phủ Santiago.
Hồi hộp theo dõi cuộc chiến đấu giữa biển cả suốt ba ngày đêm ròng của ông lão với con cá kiếm mắc lưỡi câu, để quyết giong bằng được miếng mồi kiếm cơm này vào bờ. Nhưng trên đường đi, máu từ con cá kiếm loang ra và cả bày cá mập xúm tới. Ông lão trải qua một trận chiến sống mái khác với bày cá mập hung dữ để bảo vệ con cá đánh bắt được. Nhưng than ôi, khi chèo chống được chiếc thuyền cập bờ, con cá kiếm chỉ còn trơ lại khung xương.
Nửa thế kỷ trước, khi còn là sinh viên Khoa Ngữ văn Trường Đại học Sư phạm I Hà nội, cả lũ học trò chúng tôi đều say sưa nghe thầy giáo môn văn học phương Tây phân tích cuốn tiểu thuyết “ Ông già và biển cả” ra đời trước đó hơn chục năm và bản dịch sang Việt ngữ cũng vừa xuất hiện trên các quầy sách Hà nội.Nhớ mãi, giọng thày lâm ly thao thiết khi phân tích nỗi vất vả cơ cực của người lao động ở các nước tư bản –thông qua hình tượng ông già Santiago- muốn kiếm được miếng ăn không chỉ phải đổ mồ hôi, công sức mà còn luôn luôn có thể bị mất mạng giữa biển cả sóng dồi. Càng bi thảm, kịch tính hơn nữa khi lao động thặng dư do họ làm ra ( tức con cá kiếm ) bị bọn tư bản tài phiệt (tức lũ cá mập) xúm vào sâu sé hết. Học trò tin như đinh đóng cột lời thầy giảng và chắc hẳn người thầy đã quá cố của chúng tôi dạo đó cũng nồng nhiệt, đinh ninh tin vào điều mình truyền giảng cho học sinh như thế.
Vâng, kỷ niệm cũ xẩy ra đã tròn nửa thế kỷ. Không thể ngờ được rằng, bây giờ đất nước mình, xứ sở mình cũng đã bước qua thời kỳ tư bản chủ nghĩa, có điều là thứ tư bản sơ khai, mông muội với nguyên tắc tích tụ đồng vốn theo kiểu kẻ cướp- “ mạnh được yếu thua, khôn sống mống chết”.
Nghe tôi kể lại chuyện giờ học “ Ông già và biển cả “ ngày xưa, đám con cái tôi cười xòa, thẳng thắn:
- Dẫu sao, lão ngư Santiago thuở ấy còn may mắn kéo được bộ xương cá kiếm vào bờ, chí ít ra cũng có thể nấu được vài nồi súp loãng. Chứ ở nước mình bây giờ lũ cá mập “Lợi ích nhóm” không những không chừa cho ông lão dù chỉ một dóng xương; chúng còn tìm mọi cách lật ụp thuyền và… ăn thịt luôn cả ông ngư phủ!
